عید سعید غدیرخم مبارک باد
عید غدیر روز هجدهم ذیالحجه از بزرگترین اعیاد شیعیان. بنابر روایات در روز هجدهم ذیحجه سال دهم هجرت پیامبر اکرم(ص) به دستور خدا امام علی(ع) را به مقام خلافت و امامت منصوب کرد. واقعه غدیر در سفر حجة الوداع سال دهم هجری و در سرزمین غدیر خم روی داد.
در احادیث شیعه تعابیری هم چون عیدُاللهِ الاکبر (بزرگترین عید الاهی)، [۱] عید اهل بیت محمد(ص)،[۲] و اشرف الاعیاد (والاترین عید)[۳] برای این روز به کار رفته است.
شیعیان در سراسر جهان این روز را جشن گرفته، مراسم مختلفی در گرامیداشت آن برگزار میکنند. در قرون اخیر برگزاری این جشن از شعائر شیعه محسوب میشود.
محتویات
واقعه غدیر
پیامبر(ص) در ۲۴ یا ۲۵ ذیقعده سال دهم هجری همراه با هزاران نفر برای به جای آوردن مناسک حج، از مدینه به طرف مکه حرکت کرد.[۴] از آنجا که این حج، آخرین حج پیامبر (ص) بود به حجة الوداع مشهور شد. وقتی اعمال حج پایان یافت و پیامبر(ص) همراه مسلمانان مکه را ترک و به طرف مدینه حرکت کرد، روز ۱۸ ذی الحجه به غدیر خم رسیدند،[۵] در این مکان جبرئیل آیه تبلیغ را بر پیامبر(ص) نازل کرد و از جانب خداوند، به رسول خدا(ص) امر نمود تا علی(ع) را به عنوان ولی و وصی بعد از خود، به مردم معرفی کند.[۶]
خطبه غدیر
بنابر روایات، رسول خدا(ص)، در غدیر خم مردم را گرد آورد و دست علی(ع) را بلند نمود تا همگان او را ببینند و فرمود: «ای مردم، آیا من از خود شما، بر شما بیشتر ولایت ندارم؟» مردم پاسخ دادند: «آری،ای رسول خدا.» حضرت فرمود: «خداوند ولیّ من است و من ولیّ مؤمنین هستم و نسبت به آنان از خود آنان بیشتر ولایت دارم. پس هر کس که من مولای اویم، علی مولای اوست.» رسول خدا(ص) سه بار این جمله را تکرار کرد و فرمود:
- «خداوندا، دوست بدار و سرپرستی کن، هر کسی که علی را دوست و سرپرست خود بداند و دشمن بدار هر کسی که او را دشمن میدارد و یاری نما هر کسی که او را یاری مینماید و به حال خود رها کن، هر کس که او را وا میگذارد.»
سپس خطاب به مردم فرمود: «حاضران این پیام را به غایبان برسانند.»[۷]
عید غدیر در احادیث
در کتب اهل سنت روایت شده که هر کس روز هیجدهم ذی الحجه را روزه بگیرد، خداوند ثواب روزه شش ماه را برای او مینویسد و این روز، همان روز عید غدیر خم است.[۸]
رسول خدا(ص) فرمود:
- «روز غدیرخم برترین عیدهای امت من است و آن روزی است که خداوند بزرگ دستور داد، برادرم علی بن ابی طالب را به عنوان پرچمدار امتم منصوب کنم، تا بعد از من مردم توسط او هدایت شوند، و آن روزی است که خداوند در آن روز دین را تکمیل و نعمت را بر امت من تمام کرد و اسلام را به عنوان دین برای آنان پسندید.»[۹]
همچنین امام صادق(ع) میفرماید:
- «روز غدیرخم عید بزرگ خداست، خدا پیامبری مبعوث نکرده، مگر اینکه این روز را عید گرفته و عظمت آن را شناخته و نام این روز در آسمان، روز عهد و پیمان در زمین، روز پیمان محکم و حضور همگانی است.»[۱۰]
در روایتی دیگر امام صادق(ع) عید غدیر را عظیمترین و باشرافتترین عید مسلمین میدانند که سزاوار است در هر ساعت آن شکر خدا به جای آورده شود و مردم روزه شکرانه بگیرند که روزه این روز معادل شصت سال عبادت است.[۱۱]
امام رضا(ع) فرمود:
تاریخچه عید و جشن غدیر
مسلمانان و بهخصوص شیعه از دورههای نخست، روز غدیر را یکی از عیدهای بزرگ میدانستهاند و این روز در میان ایشان به عید غدیر معروف و مشهور است. مسعودی (متوفای ۳۴۶ ه.ق) در التنبیه و الاشراف نوشته است که فرزندان و شیعیان امیرالمؤمنین این روز را بزرگ میدارند.[۱۳] کلینی (متوفای ۳۲۸ق) در روایتی جشن گرفتن شیعیان را نقل کرده است.[۱۴] بنابراین جشن عید غدیر در قرون سوم و چهارم امر رایجی بوده است.
پیش از آن نیز فیاض بن محمد بن عمر طوسی روایتی نقل میکند که امام رضا(ع) روز غدیر را عید میگرفته است.[۱۵] با توجه به این که امام رضا(ع) در اواخر قرن دوم میزیستهاند قدمت برگزاری جشن به مناسبت روز غدیر روشن میشود.
این بزرگداشت در سالها و قرون بعدی نیز در بین مسلمین رایج بوده است تا جایی که بیعت با مستعلی بن مستنصر (از حاکمان مصر) در روز عید غدیر خم سال ۴۸۷ قمری صورت گرفت.[۱۶] در مصر خلفای فاطمی عید غدیر را رسمیت دادند و در ایران از سال ۹۰۷ق که شاه اسماعیل صفوی به سلطنت رسید تا امروز عید غدیر از اعیاد رسمی است.
در قرون اخیر برگزاری این جشن از شعائر شیعه محسوب میشود. در نجف همه ساله در این روز مراسم با شکوهی در حرم علوی برگزار میشود و رجال و علمای شیعه و سفرای کشورهای اسلامی در آن حضور یافته، خطابهها و قصائد غدیریه خوانده میشود. در یمن شیعیان زیدی روز غدیر را با جشن و چراغانی برگزار میکنند.
شب عید غدیر نیز در میان مسلمانان از شب های معروف شمرده میشود.[۱۷]
اعمال عید غدیر
- روزه گرفتن
- غسل کردن
- خواندن زیارت امین الله
- خواندن دعای ندبه
- گفتن این تهنیت در هنگام ملاقات مؤمنین: "اَلحمدُ لِلهِ الّذی جَعَلَنا مِنَ المُتَمَسّکینَ بِولایةِ اَمیرِالمؤمنینَ و الائمةِ المَعصومینَ علیهم السلام"
- پوشیدن لباسهای نیکو
- زینت کردن
- استعمال بوی خوش
- صله رحم
- اطعام مومنین [۱۸]
- خواندن زیارت غدیریه
منابع مطالعاتی غدیر
- الغدیر، علامه امینی
- غدیر در آیینه کتاب، محمد انصاری
- چهارده قرن با غدیر، محمد باقر انصاری
- همگام با پیامبر در حجه الوداع، حسین واثقی
- الغدیر و المعارضون، سید جعفر مرتضی عاملی
- الغدیر فی الإسلام، محمد رضا فرج اللّه حلفی نجفی
- شرح و تفسیر خطبه پیامبر اکرم در غدیر خم، سید محمدتقی نَقَوی
- عبقات الأنوار فی إمامة الأئمة الأطهار (حدیث الغدیر)، میرحامدحسین کنتوری لکنهویی
جستارهای وابسته
پانویس
- حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۸، ص۸۹.
- سید ابن طاووس، اقبال الاعمال، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۲۶۱.
- کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۱۴۸.
- طبرسی، الاحتجاج، ج۱، ص۵۶ ؛ أیازی، تفسیر قرآن المجید، ۱۴۲۲ق، ص۱۴۸؛ حلبی، السیرة الحلبیة، ۱۴۲۷ق، ج۳، ص۳۶۰-۳۶۱.
- یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۱۱۲.
- أیازی، تفسیر قرآن المجید، ۱۴۲۲ق، ص۱۸۴؛ عیاشی، تفسیر عیاشی، ج۱، ص۳۳۲.
- ابن اثیر، أُسدالغابة، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۶۰۵؛ کلینی، کافی،۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۹۵؛ بلاذری،انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۱۰-۱۱۱؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۳۴۹.
- خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۸، ص۲۸۴
- شیخ صدوق، امالی، ۱۳۷۶ش، ص۱۲۵
- حرعاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۸، ص۸۹
- حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۱۰، ص۴۴۳
- طوسی، تهذیب الاحکام، ج۶، ص۲۴
- مسعودی، التنبیه و الاِشراف، ص۲۲۱
- کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۱۴۹.
- مجلسی، بحار الانوار، ج ۹۵، ص۳۲۲
- ابن خلکان، وفیات الاعیان، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۸۰
- ثعالبی، ثمارالقلوب، ۱۴۲۴ق، ص۵۱۱
- قمی، مفاتیح الجنان، ذیل اعمال روز ۱۸ ذی الحجه
منابع
- ابن اثیر، علی بن محمد، أسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۹ق.
- ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، تحقیق احسان عباس، قم، الشریف الرضی، ۱۳۶۴ش.
- ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بی جا، دار الفکر، ۱۴۰۷ق.
- أبو منصور ثعالبی، عبدالملک بن محمد، ثمار القلوب فی المضاف والمنسوب، تحقیق محمد أبو الفضل إبراهیم، بیروت، مکتبة العصریة، ۱۴۲۴ق.
- أیازی، السید محمد علی، تفسیر القرآن المجید المستخرج من تراث الشیخ المفید، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۲۲ق.
- بَلاذُری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض الزرکلی، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷ق.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، موسسة آل البیت لإحیاء التراث، قم، ۱۴۱۶ق.
- حلبی،علی بن ابراهیم، السیره الحلبیه، دارالمعرفة، الطبعة الثانیة، بیروت، ۱۴۲۷ق.
- خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، تحقیق مصطفی عبدالقادر عطا، دارالکتب العلمیة، بیروت.
- سیدابن طاووس، علی بن موسی، اقبال الاعمال، مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامی، قم، ۱۳۷۷ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، امالی، ترجمه محمدباقر کوه کمره ای، تهران، کتابچی، ۱۳۷۶ش.
- طبرسی، احمد بن علی، الإحتجاج، محقق محمدباقر موسوی خرسان، نشر المرتضی، مشهد.
- طوسی، محمد بن الحسن، تهذیب الاحکام، سید حسن موسوی خرسان، دارالکتب الاسلامیة، تهران.
- عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر عیاشی، تحقیق رسولی محلاتی، تهران، مکتبه علمیه اسلامیه.
- قمی، مفاتیح الجنان.
- کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، تصحیح علی اکبر غفاری، دار الکتب الاسلامیة، تهران، ۱۴۰۷ق.
- مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، موسسة الوفاء، بیروت.
- مسعودی، علی بن الحسین، التبیه و الاشراف، دار الصاوی، قاهره، ۱۳۵۷ق.
- یعقوبی، احمد بن أبی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر.
- ۰۳/۰۴/۰۴